Η αυθεντία της γνώσης (τους)

Αναλύοντας τους λόγους που σχετίζονται με τη διαχείριση της πανδημίας, αλλά και τις αντιδράσεις των έγκλειστων πολιτών, αξίζει να σταθούμε λίγο στο μοντέλο του Λακάν και συγκεκριμένα, στους τρεις από τους τέσσερις λόγους που προτείνει (του Κυρίου, του Πανεπιστημίου και του Υστερικού).

Το επίσημο κράτος κινείται αναμφίβολα, εντός του Λόγου του Κυρίου. Από τη θέση του οδηγού, δίνει εντολές στους πολίτες και αυτοί οφείλουν να τις εφαρμόσουν απαρέγκλιτα.

Ο Κύριος οφείλει να δείχνει πανίσχυρος και αποφασιστικός, συγκαλύπτοντας έτσι την αλήθεια ότι η εξουσία του δεν είναι και δεν θα γίνει ποτέ πλήρης, και ότι αμφισβητείται διαρκώς. Τα μέτρα που λαμβάνει παράγουν αντιδράσεις και νέα δεδομένα (πχ. ύφεση, επανεμφάνιση της πανδημίας αργότερα) τα όποια πυροδοτούν νέα μέτρα και εντολές κ.ο.κ. Το πρόσωπο που ενσαρκώνει πιστότερα αυτόν τον λόγο, είναι ο Χαρδαλιάς.

Θέλεις να μειώσεις τον λογαριασμό του ρεύματός σου; Είναι απλό!

Επειδή ωστόσο ζούμε στη νεωτερικότητα, ο Κυρίαρχος είναι αναγκασμένος να δικαιολογεί τις πράξεις του στους υποτελείς του, γι αυτό λοιπόν, επιστρατεύει τον Λόγο του Πανεπιστημίου.

Στη θέση του οδηγού εδώ, βρίσκεται η Γνώση, έτσι όπως την ενσαρκώνουν οι ειδικοί: ο Τσιόδρας και οι άλλοι καθηγητές που συμβουλεύουν το κράτος στην αντιμετώπιση της πανδημίας. Η αυθεντία της γνώσης (τους) – η οποία στη νεωτερικότητα έχει σχεδόν αντικαταστήσει την αύρα του Ηγεμόνα – εγγυάται τη νομιμοποίηση και την αποδοχή των αποφάσεων της εξουσίας από τους υποτελείς.

Με κάθε burger, δώρο αναψυκτικό 330ml!

Εκείνο που απωθεί ο λόγος του Πανεπιστημίου, είναι οι άρρητες παραδοχές και τα αυθαίρετα αξιώματα στα οποία οι ειδικοί βασίζουν τις εκτιμήσεις τους, τα πολλά άγνωστα που περιβάλλουν τον νέο ιό και την εξάπλωσή του, οι μεγάλες διαφωνίες στο εσωτερικό της επιστημονικής κοινότητας κλπ.

Όλα αυτά δηλαδή που συνεχώς προβληματοποιούν τις κρίσεις τους και θέτουν σε αμφισβήτηση την αυθεντία τους.

Εκεί λοιπόν που αποτυγχάνουν (αναπόφευκτα) οι δύο βασικοί λόγοι (του Κυρίου και του Πανεπιστημίου) να μονοπωλήσουν πλήρως το αφηγηματικό πεδίο εντός του οποίου εξελίσσεται η πανδημία και η αντιμετώπισή της και να κατευθύνουν αποτελεσματικά τις αντιδράσεις του κόσμου, αναδύεται ο τρίτος Λόγος, αυτός του Υστερικού.

Φορείς του τελευταίου είμαστε, σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό, όλοι εμείς που απειλούμαστε από τον ιό και υφιστάμεθα τις πολιτικές για τον περιορισμό του. Και οι οποίοι απευθύνουμε συνεχώς ερωτήματα και παράπονα στους διαχειριστές της πανδημίας (κράτος, ειδικοί) που υποτίθεται ότι έχουν την απάντηση, δίχως όμως ποτέ να μας ικανοποιούν πλήρως αυτές που δίνουν. Και δεν θα μπορούσαν άλλωστε.

Ο συγκεκριμένος λόγος απωθεί το γεγονότος ότι, όπως κάθε επιθυμία εδράζεται σε μια έλλειψη που δεν μπορεί να πληρωθεί, έτσι και στην προκειμένη περίπτωση, η επιθυμία για την τέλεια και απολύτως ικανοποιητική απάντηση για την πανδημία, τις συνέπειες και την αντιμετώπισή της, δεν πρόκειται ποτέ να ικανοποιηθεί, αφού τέτοια απάντηση δεν υπάρχει και ούτε πρόκειται να υπάρξει.

Η πανδημία αγγίζει το Πραγματικό, εκεί που αποτυγχάνει κάθε απόπειρα συμβολοποίησης. Οπότε οδηγούμαστε σε μια ακατάσχετη παραγωγή υποθέσεων και αφηγήσεων, που, όχι μόνο δεν καλύπτουν ετούτη τη θεμελιώδη έλλειψη, αλλά προκαλούν μεγαλύτερη δυσφορία στο έγκλειστο υποκείμενο.

Πάνω σε αυτό το έδαφος ευδοκιμούν οι ατελείωτες θεωρίες συνωμοσίας που παρατηρούμε τις τελευταίες εβδομάδες και οι οποίες αποκτούν γρήγορα πολλούς περισσότερους οπαδούς, από τους περιθωριακούς κύκλους των ψεκασμένων.

Είναι μια απέλπιδα απόπειρα των καραντινόπληκτων να ξεφύγουν από το άγχος της ριζικής αβεβαιότητας που έφερε η πανδημία στη ζωή τους. Μια προσπάθεια να ανακτήσουν το έλεγχο τοποθετώντας τον εαυτό τους στη θέση του «υποκειμένου που γνωρίζει» τη βρώμικη «Αλήθεια», τη “συνωμοσία” που κρύβεται πίσω από τον κορονοϊό ή τα μέτρα για την ανάσχεσή του και την οποία οι κρατούντες πασχίζουν να κρύψουν.

Ο συνωμοσιολογικός λόγος προσομοιάζει σε αυτόν του πανεπιστημίου, αλλά με μια σημαντική διαφορά. Ο συνωμοσιολόγος διεκδικεί να βάλει τον εαυτό του στη θέση του οδηγού, ως ο κάτοχος της γνώσης και της αλήθειας, όπως ο επιστήμονας, δίχως όμως να μπορεί να επικαλεστεί την αυθεντία του ειδικού ή την ισχύ του Κυρίου, για να νομιμοποιήσει αυτή του την απαίτηση. Η άρνηση ωστόσο του κόσμου να δεχτεί την «αλήθεια» του δεν τον αποθαρρύνει, αντίθετα ενισχύει περισσότερο την ιδεοληψία του, ως μια ακόμη «απόδειξη» της δύναμης εκείνων που οργάνωσαν τη συνωμοσία και κινούν τα νήματα από το παρασκήνιο.

Dimitris Tsirkas Facebook