Ο μεγάλος λιμός της Ελλάδας το 1941-42

Oι δυνάμεις του Άξονα, αξιοποιούσαν τα έθνη που κατακτούσαν ως πηγές πρώτων υλών, τροφίμων και εργασίας. Ως πολιτική, τα υποταγμένη έθνη ήταν υποχρεωμένα να παρέχουν υλική υποστήριξη προς τη Γερμανία και την Ιταλία. Σύμφωνα με την αρχή αυτή και ήδη από την αρχή της κατοχής στη Ελλάδα, γερμανικά και ιταλικά στρατεύματα ξεκίνησαν μια ευρείας κλίμακας τακτική λεηλασίας σε οτιδήποτε είχε αξία.

Μέσα στις ζώνες κατοχής τους, ίσχυε η κατάσχεση των καυσίμων και όλων των μέσων μεταφοράς, συμπεριλαμβανομένων των αλιευτικών σκαφών και υποζυγίων και απαγόρευση οποιασδήποτε μεταφοράς τροφίμων και άλλων προμηθειών. Οι κατακτητές κατέλαβαν πολλές βιομηχανίες ή τις αγόρασαν σε χαμηλές τιμές, προϊόντων όπως ο καπνός, το ελαιόλαδο, το βαμβάκι και το δέρμα και τα μετέφεραν στην πατρίδα τους. Η ανεργία αυξήθηκε σε ακραία επίπεδα, ενώ επιβλήθηκαν έκτακτες εισφορές από την ελληνική φιλοναζιστική κυβέρνηση με σκοπό να στηρίξει τις κατοχικές δυνάμεις.

Στο www.cosmoteinsurance.gr, οι πελάτες μπορούν να συγκρίνουν τιμές και καλύψεις μέσα από μεγάλο εύρος ασφαλιστικών εταιριών

100% του εγχώριου εθνικού εισοδήματος

Σε αντίθεση με τις υπόλοιπες κατεχόμενες χώρες που βρέθηκαν σε καλύτερη θέση, το μέγεθος της εισφοράς στην Ελλάδα το 1941-1942 ξεπέρασε το 100% του εγχώριου εθνικού εισοδήματος. Ταυτόχρονα, οι συμμαχικές δυνάμεις έθεσαν σε ισχύ πλήρη ναυτικό αποκλεισμό της Ελλάδας, προκειμένου να αποδυναμώσουν τις στρατιωτικές προσπάθειες του Άξονα και την εισροή εξοπλισμού και εφοδίων στις δυνάμεις του. Αυτός ο αποκλεισμός περιλάμβανε όλες τις εισαγωγές προϊόντων στη χώρα, συμπεριλαμβανομένων και των τροφίμων

Όλα αυτά προκάλεσαν έλλειψη των προμηθειών τροφίμων και κατά συνέπεια αύξηση των τιμών τους, ενώ ταυτόχρονα η χώρα οδηγήθηκε σε πληθωρισμό και υποτίμηση του νομίσματός της. Υπό αυτές τις συνθήκες, η μαύρη αγορά και η διανομή με δελτίο έγινε το μόνο μέσο για τον εφοδιασμό με τρόφιμα στις αστικές περιοχές της Ελλάδα. Το ψάρεμα επίσης απαγορευόταν, τουλάχιστον τη πρώτη περίοδο της κατοχής.

Επιπλέον, οι Βούλγαροι απαγόρευαν οποιαδήποτε μεταφορά σιτηρών έξω από τη ζώνη τους, στην οποία άνηκε το 30% της συνολικής ελληνικής παραγωγής. Αν και η ψευδο-κυβέρνηση υπό τον Γεώργιο Τσολάκογλου ζήτησε από τον Άξονα την εισαγωγή σιτηρών πριν από το χειμώνα του 1941, αυτό δεν έχει κάποιο αποτέλεσμα: η Γερμανία και η Ιταλία έστειλαν μια πολύ μικρή ποσότητα, ενώ η Βουλγαρία δεν έστειλε τίποτα. Οι λίγες οργανωμένες προσπάθειες από την Ορθόδοξη Εκκλησία και τον Ερυθρό Σταυρό, δεν ήταν σε θέση να ανταποκριθούν στις ανάγκες του πληθυσμού.

Aegean Airlines – Ο μεγαλύτερος ελληνικός αερομεταφορέας σας ταξιδεύει σε όλο τον κόσμο με μοναδικές προσφορές!

Κρίσιμη η κατάσταση

Η κατάσταση έγινε κρίσιμη το καλοκαίρι του 1941 και το φθινόπωρο μετατράπηκε σε λιμός. Ιδίως τον πρώτο χειμώνα της κατοχής (1941-1942) η έλλειψη τροφίμων ήταν έντονη και η πείνα έπληξε ιδιαίτερα τα αστικά κέντρα της της χώρας. Κατά τη διάρκεια του χειμώνα αυτού, το ποσοστό θνησιμότητας έφθασε στο υψηλότερο σημείο. Τα πτώματα των νεκρών δεν θάβονταν πάντα, αλλά αφήνονταν στα νεκροταφεία ή στους δρόμους. Το θέαμα αυτό ήταν κοινό στους δρόμους της Αθήνας, καθώς εκεί και στον Πειραιά η κατάσταση ήταν εκτός ελέγχου.

Ο πληθωρισμός αυξανόταν συνεχώς και η τιμή του ψωμιού αυξήθηκε 89 φορές από τον Απρίλιο του 1941 μέχρι τον Ιούνιο του 1942. Σύμφωνα με τα αρχεία του γερμανικού στρατού, το ποσοστό θνησιμότητας μόνο στην Αθήνα έφθασε τους 300 θανάτους την ημέρα κατά το μήνα Δεκέμβριο 1941, ενώ οι εκτιμήσεις του Ερυθρού Σταυρού ήταν πολύ υψηλότερες, στους 400 θανάτους. Εκτός από τις αστικές περιοχές ο πληθυσμός των νησιών έχει επίσης επηρεαστεί από την πείνα, ιδίως όσοι ζούσαν στη Μύκονο, Σύρο και Χίο

Δεν υπάρχει ακριβής αριθμός θανάτων λόγω της πείνας κι αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι οι δημοτικές υπηρεσίες καταγραφής δεν λειτουργούσαν κατά τη διάρκεια της κατοχής. Σε γενικές γραμμές, εκτιμάται ότι ο αριθμός αυτός ανέρχεται σε 300.000 θανάτους κατά τη διάρκεια της κατοχής, ως αποτέλεσμα της πείνας και του υποσιτισμού. Ωστόσο, δεν είχαν όλα τα μέρη της Ελλάδα τα ίδια επίπεδα έλλειψης τροφίμων, καθώς καθοριστικοί παράγοντες ήταν η απόσταση από τη γεωργική παραγωγή και το επίπεδο της αστικοποίησης κάθε περιοχής.

Λίγες προμήθειες τροφίμων

Το πρώτο πλοίο με τις προμήθειες τροφίμων έφτασε στην Ελλάδα από την Τουρκία τον Σεπτέμβριο του 1941. Η βοήθεια αυτή όμως ήταν συμβολική δεδομένου ότι ένα πλοίο δεν ήταν σε θέση να ανακουφίσει μια τέτοια κατάσταση. Λόγω των προσπαθειών της ελληνικής ομογένειας στις Ηνωμένες Πολιτείες και τη Μεγάλη Βρετανία, ο λιμός σύντομα έγινε ένα δημόσιο θέμα στις χώρες των Συμμάχων. Η αυξανόμενη πίεση της κοινής γνώμης τελικά οδήγησε στην άρση του ναυτικού αποκλεισμού από τους Συμμάχους τον Φεβρουάριο του 1942.

Το σχέδιο τροφοδοσίας πραγματοποιήθηκε υπό την αιγίδα του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού, ενώ η Σουηδία προσφέρθηκε για τη μεταφορά 15.000 τόνων σίτου. Οι αποστολές σιταριού σύντομα ξεκίνησαν και μετά το 1942 τα ποσοστά θνησιμότητας μειώθηκαν σταδιακά. Ωστόσο η κατάσταση υποσιτισμού παρέμεινε μέχρι το τέλος της κατοχής, το 1944.

Η διεθνής προσπάθεια επικεντρώθηκε κυρίως στα παιδιά. Στην Αθήνα ο Ερυθρός Σταυρός παρείχε καθημερινά μερίδες γάλα, ιατρικές υπηρεσίες και είδη ένδυσης για παιδιά μικρότερα των δύο ετών. Ταυτόχρονα, η μεγαλύτερη ελληνική αντιστασιακή οργάνωση, το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο (ΕΑΜ), ανέλαβε πρωτοβουλία διανομής τροφίμων και ρουχισμού στις περιοχές που ήταν στον έλεγχό της.