Αυξανόμενες παραβιάσεις εκεχειρίας στην Αρμενία προκαλούν φόβους πολέμου με το Αζερμπαϊτζάν

Οι νυχτερινές ώρες φέρνουν ανησυχία στους κατοίκους του μικρού χωριού Χνατσάχ, κοντά στα σύνορα της Αρμενίας με το Αζερμπαϊτζάν, καθώς πυροβολισμοί αντηχούν στα γύρω βουνά. Οι αυξανόμενες παραβιάσεις της εκεχειρίας κατά μήκος της βαριά στρατικοποιημένης μεθορίου των 1.000 χιλιομέτρων έχουν πυροδοτήσει φόβους για αναζωπύρωση του πολέμου μεταξύ των δύο μακροχρόνιων αντιπάλων, παρά τις ελπίδες που είχαν δημιουργηθεί τον Μάρτιο για μια ειρηνευτική συνθήκη που θα μπορούσε να υπογραφεί το 2026.

Σύμφωνα με το Reuters, οι δύο χώρες συμφώνησαν τον Μάρτιο σε ένα προσχέδιο ειρηνευτικής συνθήκης που προβλέπει την οριοθέτηση των κοινών συνόρων τους, με την Αρμενία να καλείται να τροποποιήσει το σύνταγμά της πριν από την επικύρωση της συμφωνίας από το Αζερμπαϊτζάν.

Ωστόσο, από τότε, οι αναφορές για παραβιάσεις της εκεχειρίας έχουν αυξηθεί δραματικά, με 26 περιστατικά να καταγράφονται μετά τις 13 Μαρτίου, σε αντίθεση με μόλις τρία τους προηγούμενους πέντε μήνες. Οι περισσότερες κατηγορίες προέρχονται από το Αζερμπαϊτζάν, το οποίο κατηγορεί την Αρμενία για πυροβολισμούς κατά μήκος της μεθορίου, ενώ η Αρμενία αρνείται τις κατηγορίες και ανταποδίδει παρόμοιες κατηγορίες, υποστηρίζοντας ότι οι πυροβολισμοί από το Αζερμπαϊτζάν αποσκοπούν στον εκφοβισμό των κατοίκων και των μικρών στρατιωτικών φρουρών.

Ο 66χρονος συνταξιούχος μηχανικός Κάρο Αντρανιάν, κάτοικος του Χνατσάχ, δήλωσε ότι οι πυροβολισμοί χτυπούν συχνά σπίτια, αν και δεν έχουν αναφερθεί θύματα μέχρι στιγμής. «Είναι πολύ τεταμένη η κατάσταση, γιατί στο σπίτι έχουμε τα παιδιά, τα μικρά, και τους ηλικιωμένους», είπε, επισημαίνοντας την εγγύτητα μιας στρατιωτικής θέσης του Αζερμπαϊτζάν, μόλις 100 μέτρα από το σπίτι του. Το χωριό, με πληθυσμό περίπου 1.000 κατοίκους, σταδιακά ερημώνει καθώς οι κάτοικοι φεύγουν φοβούμενοι νέα σύγκρουση.

Η επαρχία Σιούνικ της Αρμενίας, όπου βρίσκεται το Χνατσάχ, αποτελεί το επίκεντρο της διαμάχης. Η περιοχή χωρίζει το κύριο τμήμα του Αζερμπαϊτζάν από το θύλακα του Ναχτσιβάν και φιλοξενεί έναν κρίσιμο εμπορικό δρόμο που συνδέει την Αρμενία με το Ιράν, το οποίο αποτελεί ζωτικής σημασίας εμπορική διέξοδο, καθώς τα σύνορα της Αρμενίας με το Αζερμπαϊτζάν και την Τουρκία παραμένουν κλειστά από τη δεκαετία του 1990. Το Αζερμπαϊτζάν πιέζει από το 2020 για τη δημιουργία ενός διαδρόμου μέσω του Σιούνικ προς το Ναχτσιβάν, ο οποίος θα παραμένει υπό αρμενική κυριαρχία αλλά με ελάχιστο έλεγχο από την πρωτεύουσα Ερεβάν. Ορισ HERE

Ο Πρόεδρος του Αζερμπαϊτζάν Ιλχάμ Αλίγιεφ έχει χαρακτηρίσει την Αρμενία ως «φασιστική απειλή» τον Ιανουάριο, ενώ ο Αμερικανός Υπουργός Εξωτερικών Μάρκο Ρούμπιο προειδοποίησε πρόσφατα για τον «πραγματικό κίνδυνο» πολέμου, τονίζοντας την ανάγκη για μια ειρηνευτική συμφωνία που θα αποτρέψει μια πιθανή εισβολή του Αζερμπαϊτζάν στην Αρμενία.

Η σύγκρουση μεταξύ των δύο χωρών επικεντρώνεται στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ, μια περιοχή διεθνώς αναγνωρισμένη ως τμήμα του Αζερμπαϊτζάν, αλλά μέχρι το 2023 ελεγχόταν κυρίως από εθνοτικούς Αρμένιους. Το 2020, ο δεύτερος πόλεμος του Ναγκόρνο-Καραμπάχ κατέληξε σε σημαντική νίκη του Αζερμπαϊτζάν, το οποίο ανέκτησε εδάφη που είχε χάσει τη δεκαετία του 1990. Το 2023, το Αζερμπαϊτζάν κατέλαβε πλήρως το Καραμπάχ, οδηγώντας σε μαζική φυγή περίπου 100.000 εθνοτικών Αρμενίων προς την Αρμενία.

Οι πρόσφατες παραβιάσεις της εκεχειρίας, κυρίως στην επαρχία Σιούνικ, έχουν κλιμακώσει τις εντάσεις. Η Αρμενία κατηγορεί το Αζερμπαϊτζάν για προκλητικές ενέργειες, όπως απόπειρες κατάληψης στρατιωτικών θέσεων, ενώ το Αζερμπαϊτζάν ισχυρίζεται ότι οι ενέργειές του είναι απαντήσεις σε αρμενικές προκλήσεις. Και οι δύο πλευρές αρνούνται τις κατηγορίες της άλλης, ενώ η Αρμενία έχει καλέσει το Αζερμπαϊτζάν να διερευνήσει τις παραβιάσεις και να λάβει μέτρα για την αποτροπή τους.

Η περιοχή του Καυκασίου, στρατηγικά σημαντική για τη Ρωσία, το Ιράν και την Τουρκία, παραμένει ασταθής λόγω των μεγάλων αγωγών πετρελαίου και φυσικού αερίου που τη διασχίζουν. Οι ειρηνευτικές δυνάμεις της Ρωσίας, που αναπτύχθηκαν μετά το 2020, έχουν επικριθεί από την Αρμενία για ανεπαρκή προστασία των εθνοτικών Αρμενίων. Εν τω μεταξύ, η Αρμενία έχει στραφεί σε εξωτερική υποστήριξη, συμπεριλαμβανομένων κοινών στρατιωτικών ασκήσεων με το Ιράν τον Απρίλιο 2025, κοντά στα σύνορα με το Ναχτσιβάν, ενισχύοντας τις περιφερειακές εντάσεις.

Καθώς η ειρηνευτική συνθήκη παραμένει ανυπόγραφη, οι κάτοικοι των συνοριακών περιοχών, όπως ο Αντρανιάν, ζουν με συνεχή φόβο. «Κάθε βράδυ, περιμένουμε να ακούσουμε πυροβολισμούς», είπε. «Δεν ξέρουμε αν θα ξημερώσει ειρηνικά». Οι ειδικοί προειδοποιούν ότι χωρίς ουσιαστική πρόοδο στις ειρηνευτικές συνομιλίες, ο κίνδυνος μιας νέας σύγκρουσης παραμένει υψηλός, απειλώντας περαιτέρω αποσταθεροποίηση στην περιοχή του Νοτίου Καυκάσου.