Μουσείο της Κύπρου παρουσιάζει σπάνιους θρησκευτικούς θησαυρούς

Ένα νέο μουσείο στην Κύπρο, που άνοιξε τις πύλες του αυτή την εβδομάδα, φιλοξενεί ανεκτίμητα έργα τέχνης της πρώιμης χριστιανικής περιόδου, πολλά από τα οποία ανακτήθηκαν μετά τη λεηλασία τους από εκκλησίες στο βόρειο τμήμα του νησιού, το οποίο παραμένει διαιρεμένο λόγω πολέμου.

Το Βυζαντινό Μουσείο του Ιδρύματος Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ’ εγκαινιάστηκε στις 18 Μαρτίου 2025 στη Λευκωσία, την πρωτεύουσα της Κύπρου, μετά από πέντε χρόνια εκτεταμένων ανακαινίσεων. Στις αίθουσές του εκτίθενται ψηφιδωτά, εικόνες και τοιχογραφίες που αντιπροσωπεύουν μερικά από τα πιο εκλεκτά και σπάνια δείγματα της πρώιμης χριστιανικής τέχνης.

Πολλά από τα εκθέματα κλάπηκαν από λαθρεμπόρους μετά την τουρκική εισβολή το 1974, η οποία πυροδοτήθηκε από ένα σύντομο πραξικόπημα με ελληνική υποκίνηση. Τα έργα αυτά διακινήθηκαν στη μαύρη αγορά, με αποτέλεσμα να χαθούν από τις εκκλησίες του κατεχόμενου βορρά. Με τα χρόνια, οι κυπριακές αρχές έχουν καταβάλει επίμονες προσπάθειες για τον εντοπισμό και την ανάκτηση των κλεμμένων θησαυρών, τοποθετώντας τα σε μουσεία με την ελπίδα ότι η φύλαξή τους εκεί θα είναι προσωρινή, εάν οι ειρηνευτικές συνομιλίες καταφέρουν κάποια μέρα να επανενώσουν το νησί.

«Η λεηλασία και η καταστροφή έγιναν σε τεράστια κλίμακα», δήλωσε ο διευθυντής του μουσείου, Δρ. Ιωάννης Ηλιάδης. «Έχουμε υπολογίσει ότι περισσότερες από 20.000 εικόνες έχουν κλαπεί και εξαφανιστεί από τις εκκλησίες». Ανάμεσα στα σημαντικότερα εκθέματα ξεχωρίζουν σπάνια ψηφιδωτά του 6ου αιώνα μ.Χ., προερχόμενα από την Εκκλησία της Παναγίας Κανακαριάς στη Λυθράγκωμη, στο βόρειο τμήμα της Κύπρου. Τα ψηφιδωτά αυτά, που απεικονίζουν τον Χριστό, την Παρθένο Μαρία, αρχαγγέλους και αποστόλους, θεωρούνταν ήδη πριν από τον πόλεμο σπάνια έργα τέχνης, καθώς επέζησαν της εικονομαχίας – μιας περιόδου κατά την οποία οι βυζαντινοί αυτοκράτορες είχαν απαγορεύσει τη χρήση θρησκευτικών εικόνων. Ωστόσο, στα τέλη της δεκαετίας του 1970, αποκόπηκαν βίαια από τους τοίχους, τεμαχίστηκαν και πωλήθηκαν στη μαύρη αγορά. Τα περισσότερα κομμάτια εντοπίστηκαν αργότερα σε ιδιωτικές συλλογές και ανακτήθηκαν από την Κύπρο μέσω δικαστικών διαδικασιών.

Η έκθεση περιλαμβάνει επίσης τοιχογραφίες, όπως αυτή της Τελευταίας Κρίσης από το μοναστήρι του Αντιφωνητή, που είχε κοπεί σε κομμάτια από λαθρεμπόρους αρχαιοτήτων και επαναπατρίστηκε πρόσφατα. Η πρωτοβουλία αυτή αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης προσπάθειας της Κύπρου να διατηρήσει την πολιτιστική της κληρονομιά, η οποία δέχτηκε βαρύ πλήγμα μετά την εισβολή. Το μουσείο όχι μόνο αναδεικνύει την καλλιτεχνική αξία των έργων, αλλά και τη σημασία τους ως μαρτυρίες της ιστορίας και της ταυτότητας του νησιού.