Οι Βόσνιοι τιμούν τα θύματα της Γενοκτονίας της Σρεμπρένιτσα 30 χρόνια μετά

Χιλιάδες Βόσνιοι συγκεντρώθηκαν την Παρασκευή, 11 Ιουλίου 2025, στο κοιμητήριο κοντά στη Σρεμπρένιτσα για να τιμήσουν την 30ή επέτειο της γενοκτονίας, κατά την οποία περισσότεροι από 8.000 Βόσνιοι Μουσουλμάνοι άνδρες και αγόρια εκτελέστηκαν από τις δυνάμεις των Βοσνίων Σέρβων κατά τη διάρκεια του πολέμου της Βοσνίας (1992-1995).

Η τελετή περιλάμβανε την ταφή των μερικών λειψάνων επτά θυμάτων, μεταξύ των οποίων δύο 19χρονοι και μία γυναίκα, δίπλα στα 6.750 που έχουν ήδη ενταφιαστεί στο Μνημείο της Σρεμπρένιτσα στο Ποτοτσάρι.

Το Ιστορικό της Γενοκτονίας

Η γενοκτονία ξεκίνησε τον Ιούλιο του 1995, όταν η Σρεμπρένιτσα, που είχε χαρακτηριστεί «ασφαλής ζώνη» από τον ΟΗΕ, καταλήφθηκε από εθνικιστικές δυνάμεις των Βοσνίων Σέρβων υπό την ηγεσία του στρατηγού Ράτκο Μλάντιτς. Ενώ οι γυναίκες, τα παιδιά και οι ηλικιωμένοι μεταφέρθηκαν στο συγκρότημα του ΟΗΕ, οι άνδρες και τα αγόρια προσπάθησαν να διαφύγουν μέσω των κοντινών δασών. Οι περισσότεροι συνελήφθησαν, με κάποιους να εκτελούνται αμέσως και άλλους να οδηγούνται σε σχολεία ή αποθήκες όπου δολοφονήθηκαν τις επόμενες ημέρες. Τα σώματα πετάχτηκαν σε ομαδικούς τάφους και αργότερα ξεθάφτηκαν και διασκορπίστηκαν σε μικρότερους τάφους για να αποκρύψουν το έγκλημα. Δύο διεθνή δικαστήρια, το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο για την πρώην Γιουγκοσλαβία (ICTY) και το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης (ICJ), χαρακτήρισαν τη σφαγή ως γενοκτονία.

Η Τελετή Μνήμης

Κατά τη διάρκεια της τελετής, επιζώντες, οικογένειες και αξιωματούχοι περπάτησαν ανάμεσα σε σειρές λευκών ταφόπλακων, με ορισμένους να προσεύχονται ή να κλαίνε δίπλα στους τάφους. Τοπικοί και ξένοι αξιωματούχοι, συμπεριλαμβανομένου του Προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Αντόνιο Κόστα, κατέθεσαν λουλούδια στο μνημείο όπου είναι χαραγμένα τα ονόματα των θυμάτων. Ο Κόστα δήλωσε: «Στεκόμαστε αλληλέγγυοι με τους αγαπημένους που έμειναν πίσω και δεσμευόμαστε να κρατήσουμε ζωντανή τη μνήμη τους». Περίπου 7.000 άνθρωποι συμμετείχαν σε μια τριήμερη πορεία ειρήνης, ακολουθώντας αντίστροφα τη διαδρομή 100 χιλιομέτρων που χρησιμοποίησαν ορισμένοι Βόσνιοι Μουσουλμάνοι για να ξεφύγουν από τις ομάδες θανάτου των Βοσνίων Σέρβων.

Διεθνής Αναγνώριση και Αντιδράσεις

Η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ όρισε την 11η Ιουλίου ως Διεθνή Ημέρα Μνήμης και Εορτασμού της Γενοκτονίας της Σρεμπρένιτσα το 2024, με πολλές χώρες να οργανώνουν εκδηλώσεις μνήμης. Ωστόσο, οι ηγέτες των Σέρβων στη Βοσνία και τη Σερβία συνεχίζουν να αμφισβητούν τον όρο «γενοκτονία», τον αριθμό των θυμάτων και την επίσημη αφήγηση, αντανακλώντας τις συγκρουόμενες αφηγήσεις των πολέμων της Γιουγκοσλαβίας που εμποδίζουν την πρόοδο προς την ένταξη στη Δυτική Ευρώπη και την ΕΕ. Ο Κόστα τόνισε: «Δεν υπάρχει χώρος στην Ευρώπη ή οπουδήποτε αλλού για άρνηση γενοκτονίας, αναθεωρητισμό ή δοξασμό των υπευθύνων». Ο Βασιλιάς Κάρολος της Βρετανίας εξέφρασε παρόμοια συναισθήματα, υπογραμμίζοντας την αποτυχία της διεθνούς κοινότητας να αποτρέψει τη φρίκη και την ανάγκη να διασφαλιστεί ότι δεν θα επαναληφθεί.

Συνεχιζόμενος Αντίκτυπος και Προκλήσεις

Περίπου 1.000 θύματα παραμένουν αγνοούμενα, με τις οικογένειες να επιλέγουν όλο και συχνότερα να θάβουν ακόμη και λίγα οστά για να δώσουν στους αγαπημένους τους ένα τελικό μέρος ανάπαυσης. Η Σαμπάχετα, μια γυναίκα από την ανατολική πόλη Γκόραζντε, εξέφρασε τη θλίψη της: «Νιώθω τέτοια θλίψη και πόνο για όλους αυτούς τους ανθρώπους και τη νεολαία». Η γενοκτονία έχει αφήσει βαθιά συναισθηματικά σημάδια στους επιζώντες και έχει δημιουργήσει διαρκή εμπόδια στην πολιτική συμφιλίωση μεταξύ των εθνοτικών ομάδων της Βοσνίας. Η Μουνίρα Σουμπάσιτς, επικεφαλής της ένωσης «Μητέρες της Σρεμπρένιτσα», προέτρεψε την Ευρώπη και τον κόσμο να «ξεσηκωθούν» ενάντια στο μίσος και την αδικία, συγκρίνοντας τον πόνο των οικογενειών της Σρεμπρένιτσα με τις τρέχουσες συγκρούσεις στην Ουκρανία και την Παλαιστίνη.

Δικαιοσύνη και Λογοδοσία

Οι κύριοι υπεύθυνοι, ο στρατηγός Ράτκο Μλάντιτς και ο πολιτικός ηγέτης Ράντοβαν Κάρατζιτς, καταδικάστηκαν για γενοκτονία από το ICTY στη Χάγη. Περίπου 30 άτομα έχουν κατηγορηθεί για συμμετοχή ή συνέργεια στη γενοκτονία, με δύο, οι Βουγιαντίν Πόποβιτς και Λιούμπισα Μπέαρα, να κρίνονται ένοχοι για γενοκτονία, και άλλοι δύο, οι Ράντισλαβ Κρστιτς και Ντράγκο Νίκολιτς, για συνέργεια. Το 2010, η Εθνοσυνέλευση της Σερβίας εξέδωσε ψήφισμα που ζητούσε συγγνώμη για την αποτυχία αποτροπής των δολοφονιών, αν και δεν χρησιμοποίησε τον όρο «γενοκτονία». Παρά τις νομικές αποφάσεις, η άρνηση της γενοκτονίας παραμένει πρόβλημα, με ορισμένους Σέρβους ηγέτες να υποστηρίζουν ότι η σφαγή ήταν αντίποινα ή ότι ο αριθμός των θυμάτων είναι υπερβολικός.

Η 30ή επέτειος της γενοκτονίας της Σρεμπρένιτσα αποτελεί μια οδυνηρή υπενθύμιση της αποτυχίας της διεθνούς κοινότητας να προστατεύσει μια «ασφαλή ζώνη» και της συνεχιζόμενης ανάγκης για δικαιοσύνη και συμφιλίωση. Οι εκδηλώσεις μνήμης, όπως η πορεία ειρήνης και η ταφή των θυμάτων, υπογραμμίζουν τη δέσμευση να διατηρηθεί ζωντανή η μνήμη των θυμάτων και να αποτραπούν μελλοντικές φρικαλεότητες. Παρά την πρόοδο στη δικαιοσύνη, η άρνηση της γενοκτονίας και οι πολιτικές διαιρέσεις συνεχίζουν να εμποδίζουν την πλήρη συμφιλίωση στη Βοσνία και Ερζεγοβίνη, καθιστώντας επιτακτική την ανάγκη για συνεχή εκπαίδευση και ευαισθητοποίηση.