Η ζωή χωρίς μετρητά στην τσέπη δεν είναι η ουτοπία που ήλπιζε η Σουηδία

Η Σουηδία, πρωτοπόρος στην υιοθέτηση ψηφιακών πληρωμών, αντιμετωπίζει μια αναπάντεχη στροφή. Ενώ για χρόνια οι ψηφιακές συναλλαγές μέσω εφαρμογών όπως το Swish και οι χρεωστικές κάρτες θεωρούνταν το μέλλον, η ζωή χωρίς μετρητά δεν αποδείχθηκε η ουτοπία που πολλοί περίμεναν.

Η χώρα βρίσκεται σε ένα σταυροδρόμι, καθώς οι πολίτες και οι αρχές επανεκτιμούν τη σημασία των μετρητών εν μέσω ανησυχιών για την εθνική ασφάλεια και την κοινωνική συμπερίληψη.

Η Σουηδική Πορεία προς το Χωρίς Μετρητά

Η Σουηδία υπήρξε από τις πρώτες χώρες που αγκάλιασαν τις ψηφιακές πληρωμές. Ήδη από το 2012, η εφαρμογή Swish, που δημιουργήθηκε από τις σουηδικές τράπεζες, έγινε οικείο όνομα, με περισσότερο από το 80% του πληθυσμού να τη χρησιμοποιεί σήμερα. Οι συναλλαγές με μετρητά μειώθηκαν δραματικά, αποτελώντας μόλις το 1% του ΑΕΠ, σε σύγκριση με το 10% στην Ευρωζώνη. Πολλά καταστήματα, εστιατόρια και δημόσιες συγκοινωνίες σταμάτησαν να δέχονται μετρητά, ενώ οι τράπεζες αποσύρουν σταδιακά τις υπηρεσίες χειρισμού φυσικού χρήματος. Μέχρι πρόσφατα, η Σουηδία φαινόταν να οδεύει προς μια πλήρως ψηφιακή οικονομία, με την κεντρική τράπεζα Riksbank να εξετάζει ακόμα και την έκδοση ενός ψηφιακού νομίσματος, του «e-krona».

Η Αλλαγή Πορείας

Ωστόσο, η εικόνα δεν είναι πλέον τόσο ρόδινη. Ο πόλεμος στην Ευρώπη, η αβεβαιότητα στις διεθνείς σχέσεις και οι φόβοι για υβριδικές επιθέσεις από τη Ρωσία έχουν αλλάξει τις προτεραιότητες. Η ψηφιακή εξάρτηση θεωρείται πλέον πιθανή απειλή για την εθνική ασφάλεια. Τον Νοέμβριο του 2024, το Υπουργείο Άμυνας της Σουηδίας έστειλε σε κάθε νοικοκυριό το φυλλάδιο «Αν έρθει κρίση ή πόλεμος», προτρέποντας τους πολίτες να κρατούν μετρητά για τουλάχιστον μία εβδομάδα, ως μέτρο ενίσχυσης της ετοιμότητας. «Η αποτελεσματικότητα ήταν ο στόχος για χρόνια, αλλά τώρα η ασφάλεια και η προσβασιμότητα είναι εξίσου σημαντικές», αναφέρει έκθεση της Riksbank.

Η κυβέρνηση, μετά από έρευνα που δημοσιεύθηκε τον Δεκέμβριο του 2024, πρότεινε να υποχρεωθούν ορισμένοι δημόσιοι και ιδιωτικοί φορείς να δέχονται μετρητά, μια σύσταση που η κεντρική τράπεζα υποστηρίζει ότι πρέπει να εφαρμοστεί άμεσα. Παράλληλα, το σχέδιο για το «e-krona» εγκαταλείφθηκε πριν από μερικά χρόνια, με την τράπεζα να επικεντρώνεται πλέον στην παρακολούθηση της παγκόσμιας εξέλιξης των ψηφιακών νομισμάτων.

Η Φωνή του Λαού

Οι Σουηδοί φαίνεται να συμφωνούν με αυτή τη στροφή. Πρόσφατες δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι το 83% των πολιτών επιθυμεί να διατηρηθεί η δυνατότητα χρήσης μετρητών, με την ελευθερία να είναι βασικός λόγος. Για πολλούς, η πλήρης εξάρτηση από ψηφιακά μέσα σημαίνει απώλεια ελέγχου, καθώς οι τράπεζες και οι εταιρείες πληρωμών αποκτούν μεγαλύτερη ισχύ. Επιπλέον, η μετάβαση σε μια κοινωνία χωρίς μετρητά αποκλείει όσους δεν έχουν πρόσβαση σε τεχνολογία – όπως ηλικιωμένους, μετανάστες και άτομα χωρίς τραπεζικό λογαριασμό – δημιουργώντας «φυσαλίδες μετρητών», όπου η ζωή τους περιορίζεται σε τοπικές, φθηνές συναλλαγές.

Η Εμπειρία των Γειτόνων

Η Σουηδία δεν είναι η μόνη που επανεξετάζει τα σχέδιά της. Η Νορβηγία, με το δημοφιλές σύστημα πληρωμών Vipps MobilePay, εισήγαγε πέρυσι νομοθεσία που επιβάλλει πρόστιμα σε καταστήματα που δεν δέχονται μετρητά. Η πρώην Υπουργός Δικαιοσύνης και Έκτακτων Αναγκών της Νορβηγίας, Έμιλι Μέλ, δήλωσε χαρακτηριστικά: «Αν κανείς δεν πληρώνει με μετρητά και κανείς δεν τα δέχεται, τα μετρητά δεν θα είναι πια λύση σε μια κρίση». Και οι δύο χώρες συνειδητοποιούν ότι η ψηφιακή ευκολία δεν μπορεί να αντικαταστήσει την αξιοπιστία των μετρητών σε περιόδους αναταραχής.

Μια Νέα Ισορροπία

Η Σουηδία, που κάποτε ονειρευόταν μια κοινωνία χωρίς μετρητά ως σύμβολο προόδου, ανακαλύπτει ότι η πραγματικότητα είναι πιο σύνθετη. Η επιστροφή στα μετρητά δεν είναι οπισθοδρόμηση, αλλά μια προσπάθεια να εξασφαλιστεί ανθεκτικότητα και συμπερίληψη. Όπως φαίνεται, η ουτοπία δεν βρίσκεται στην κατάργηση του φυσικού χρήματος, αλλά ίσως σε μια ισορροπία ανάμεσα στον ψηφιακό και τον παραδοσιακό κόσμο – μια ισορροπία που η Σουηδία προσπαθεί τώρα να χτίσει.