Για να καταστεί δυνατό κάποιος να παίξει σκάκι, θα πρέπει να γνωρίζει τους βασικούς κανόνες. Οι κανόνες του ουσιαστικά έχουν καταγραφεί τον 19ο αιώνα, με σημαντικές διευκρινιστικές λεπτομέρειες τον 20ο αιώνα. Αυτές οι λεπτομέρειες αφορούσαν την ισοπαλία. Πρόκειται για ένα παιχνίδι δύο αντιπάλων με χώρο μια σκακιέρα και 16 πεσσούς. Αμφότερος στόχος είναι η προστασία του βασιλιά και η επίτευξη ματ στον αντίπαλο. Το ταμπλό έχει μέγεθος 8 επί 8, με εναλλαγές στο χρώμα των τετραγώνων σε μαύρο και άσπρο.
Αφού στηθούν οι πεσσοί στις θέσεις τους, το παιχνίδι ξεκινάει με τον παίκτη που έχει στην κατοχή του το λευκό χρώμα. Αν και ο παίκτης με τους άσπρους πεσσούς έχει ένα σχετικό προβάδισμα, κάτι τέτοιο φαίνεται να μην ισχύει στην πραγματικότητα.
Οι παίκτες κάνουν κινήσεις εναλλάξ, με σκοπό να αιχμαλωτίσουν τα πιόνια του αντίπαλου. Οι κινήσεις μπορεί να είναι εχθρικές ή αμυντικές. Ο παίκτης θα πρέπει να γνωρίζει ότι ο βασιλιάς δεν μένει ποτέ εκτεθειμένος σε απειλή. Και για να αιχμαλωτιστεί θα πρέπει να γίνει κίνηση ματ. Ματ είναι μια κίνηση καθοριστική για το τέλος του παιχνιδιού.
Υπάρχουν τρεις τρόποι για την επίτευξη νίκης. Μπορεί να συμβεί με ματ κίνηση στον βασιλιά. Εγκατάλειψη του παιχνιδιού από τον αντίπαλο. Ή ακόμη με κρίση της διαιτησίας (ρολόι). Το ρολόι αποτελεί ένα σημαντικό κομμάτι στα πρωταθλήματα μιας και δίνει τους χρονικούς περιορισμούς στους παίκτες. Ο παίκτης πρέπει να ολοκληρώνει τις κινήσεις του εντός του χρόνου, αλλιώς κινδυνεύει να ηττηθεί.
Στην περίπτωση που πρέπει να αποφασίσει το ρολόι για την νίκη υπάρχουν οι εξής τρόποι. Αν και οι δύο παίκτες είναι εκτός χρόνου, τότε η παρτίδα είναι ισόπαλη. Έπειτα, υπάρχει η περίπτωση όπου ο ένας εκ των δύο παικτών είναι έκτος χρόνου και ο άλλος εντός. Τότε υπάρχει δυνατότητα από τον παίκτη που είναι εντός χρόνου, εάν έχει αρκετούς πεσσούς για να πετύχει κίνηση ματ, να στεφθεί νικητής. Και στην τρίτη περίπτωση διαιτησίας ισχύει το πιο πάνω σενάριο, με την διαφορά ότι αν ο παίκτης δεν έχει αρκετούς πεσσούς για να κερδίσει τότε η παρτίδα είναι ισόπαλη.
Οι περιπτώσεις ισοπαλίας στο σκάκι είναι εάν ο παίκτης δεν έχει νόμιμες κινήσεις αλλά ο βασιλιάς του δεν είναι σαχ (άμεσα απειλούμενος). Εάν δεν δύναται από κανένα παίκτη η κίνηση ματ. Και φυσικά σε περίπτωση κοινής συμφωνίας ανάμεσα στους δύο παίκτες. Υπάρχει και η δυνατότητα ένας παίκτης να ζητήσει ισοπαλία αν εξαντληθούν οι 50 κινήσεις και δεν έχει αιχμαλωτιστεί κανένας πεσσός. Μια τελευταία περίπτωση είναι αν προκύψει ίδια θέση τρεις συνεχόμενες φορές από τον ίδιο παίκτη.
Σε όλα τα επίσημα τουρνουά σκακιού οι παίκτες καλούνται να καταγράφουν όλες τις κινήσεις τους, για να μπορούν να επιλύονται πιθανές αμφισβητήσεις. Σε ένα γενικότερο πλαίσιο το σκάκι αποτελεί ένα μεγάλο κεφάλαιο στα παιχνίδια στρατηγικής. Αφιερώνοντας χρόνο στο να μάθει κανείς τους κανόνες και έπειτα να παίξει τότε έχει την δυνατότητα να εκπαιδεύσει το μυαλό του.
Το ίδιο το παιχνίδι οδηγεί τον παίκτη στη συγκρότηση της προσωπικότητάς του. Του δίνει το δικαίωμα απελευθέρωσης από διάφορους περιορισμούς. Την χειραφέτηση και την απόκτηση αφηρημένης σκέψης. Το παιχνίδι είναι το πρωταρχικό μέσο πολιτισμικής ανάπτυξης των παιδιών, σύμφωνα με τον ψυχολόγο, Λεβ Βιγκότσκι.
