Εθνικός κήπος: Ο πράσινος πυρήνας της Αττικής

Από το σπίτι-μουσείο των Κατακουζηνών, στον 5ο όροφο της Αμαλίας, η θέα είναι προνομιακή: ο Υμηττός, το Παναθηναϊκό Στάδιο, τα δέντρα του Εθνικού Κήπου και του Ζαππείου, που κατηφορίζουν προς το Ολυμπιείο. Τη νύχτα η φωταγωγημένη Βουλή και η πλατεία Συντάγματος μαγνητίζουν το βλέμμα.

Στο κορυφαίο σκαλοπάτι της πλατείας Συντάγματος ένας αγαθός γέροντας με χριστεπώνυμα πλακάτ στέκεται σιωπηλός, με τα χέρια απλωμένα σε σχήμα σταυρού σαν να ευλογεί όσα συμβαίνουν γύρω μας.

Αν και μερικά μάρμαρα λείπουν ακόμη από τις τελευταίες διαδηλώσεις, οι παρέες εξακολουθούν να κυκλοφορούν χαρούμενες ανάμεσα στα ψηλά δέντρα και το σιντριβάνι.

Στον Άγνωστο Στρατιώτη οι τσολιάδες στέκονται ακίνητοι και οι τουρίστες φωτογραφίζονται δίπλα τους ή μπροστά στη Βουλή. Οικογένειες με παιδάκια περπατούν στα μονοπάτια του Εθνικού Κήπου ή απολαμβάνουν τη λιακάδα στην Αίγλη του Ζάππειου.

Λάτρεις της Ιστορίας σκαρφαλώνουν στις κερκίδες του Παναθηναϊκού Σταδίου ή περνούν την Πύλη του Αδριανού προς το Ολυμπιείο και τα Παριλίσια ιερά.

Μια πλατεία για τα Ανάκτορα

Στα μεγάφωνα του Μετρό Συντάγματος ακούγονται μουσικές από τη Μαίρη Πόππινς και στην κεντρική αίθουσα εκδηλώσεων ο κόσμος συνωστίζεται σε πάγκους με χειροποίητα γλυκά και δώρα του μπαζάρ που διοργανώνει φιλανθρωπική οργάνωση.

Στη βιτρίνα με τα ευρήματα των ανασκαφών από τα έργα του Μετρό εντυπωσιάζουν τα εκθέματα διαφορετικών ιστορικών περιόδων που αποκαλύπτονται θαμμένα κατά στρώματα κάτω από την πόλη.

Αγορές με επιστροφή χρημάτων σε πάνω από 440 e-shops μέσω του Pigogo.gr.

Κεραμικοί σωλήνες του Πεισιστράτειου Υδραγωγείου, τάφοι, η κοίτη του Ηριδανού που περνά κάτω από τον Aγνωστο Στρατιώτη, τη Μητροπόλεως και την Αδριανού, καταλήγοντας μικρό ρυάκι ανάμεσα στα αγριόχορτα του Κεραμεικού.

Η κατάμεστη Ερμού μοιάζει να αιωρείται με πολύχρωμα μπαλόνια ήλιον απλωμένα σε όλο της το μήκος, και πίσω μας η Βουλή, το ανάκτορο του Oθωνα και της Αμαλίας. Χάρη σε αυτό άρχισε να διαμορφώνεται η σημερινή πλατεία, μετά το 1843.

Παιδιά προπονούνται στο σκέιτ κοντά στις καφετέριες, στην πλευρά του ιστορικού ξενοδοχείου Μεγάλη Βρετανία. Σκέφτομαι τους νερουλάδες να κουβαλούν πυρετωδώς νερό για τα δωμάτια των υψηλών προσκεκλημένων της Ολυμπιάδας του 1896 ή λιγότερο ειρηνικές στιγμές, ταιριαστές με τα ξηλωμένα στις διαδηλώσεις μάρμαρα της πρόσοψής του, όπως τον Δεκέμβριο του 1944, όταν ανακαλύφθηκαν στους υπονόμους σάκοι με δυναμίτη για την ανατίναξη του ξενοδοχείου και του Βρετανού στρατηγού Σκόμπι.

Οι λαχειοπώλες διαλαλούν τα τυχερά δελτία τους και οι αδέσποτοι σκύλοι ξαπλώνουν αμέριμνα στο γρασίδι με τις νεραντζιές, τα πλατάνια και τα κυπαρίσσια.

Ένας υπερήλικας με παλιομοδίτικο κοστούμι και γραβάτα διασχίζει με κόπο την πλατεία, κοντά στο σιντριβάνι.

Τον φαντάζομαι εκεί λίγο πριν από το 1900, την εποχή που τα τρία αλογάκια έσερναν αργά στην ανηφόρα το τραμ και άνδρες με ρεντιγκότα, ημίψηλο και λουλούδι στο πέτο προχωρούσαν βιαστικά προς το αριστοκρατικό Grand Hotel ή το καφενείο του Ζαχαράτου με τις ξενόγλωσσες εφημερίδες, στη θέση του σημερινού ξενοδοχείου Athens Plaza.

Στην κορυφή του Μεγάρου Πάλλη (1911), Κ. Σερβίας 1, στεγάζεται σήμερα το Καφέ του πολυκαταστήματος Public.

Μια ουρά αυτοκινήτων με φιδίσιες φολίδες κίτρινες, κόκκινες και ασημί ελίσσεται γύρω από την πλατεία και ανηφορίζει τη Φιλελλήνων προς τη Ρώσικη εκκλησία (1031) και τον νεογοτθικό ναό του Αγίου Παύλου (1843).

Το μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη ολοκληρώθηκε 10 χρόνια μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή (1932), σε ανάμνηση των ανώνυμων θυμάτων στους πολέμους της πατρίδας.

«Ανδρών επιφανών πάσα γη τάφος» γράφει πάνω από τα κεφάλια των τσολιάδων με τις φουστανέλες που εκτελούν το τελετουργικό τους.

Σηκώνουν αργά το πόδι κουνώντας ρυθμικά στον αέρα τον αστράγαλο και κατεβάζουν το τσαρούχι τους στο έδαφος σέρνοντάς το σαν να έχουν πατήσει κάτι.

Πλησιάζουν ο ένας τον άλλο, το μετανιώνουν, ύστερα συνεχίζουν, ενώνονται και στο τέλος επιστρέφουν ακίνητοι έξω από τα φυλάκιά τους.

Ο αξιωματικός της φρουράς ισιώνει τις φούντες των κόκκινων μπερέδων τους και καλεί, σε αγγλικά και ελληνικά, τους Ασιάτες και τους Ευρωπαίους τουρίστες, που τα καταγράφουν όλα σε βίντεο, να φωτογραφηθούν, χωρίς να αγγίζουν και να χαιρετούν, δίπλα στους τσολιάδες που στέκονται ευθυτενείς σαν ζωντανά, ιερά αγάλματα του έθνους.

Οι σκάλες από τον Στρατιώτη προς τη δυτική πλευρά του επιβλητικά μονότονου κτιρίου της Βουλής χρησιμεύουν στις επίσημες καταθέσεις στεφάνων ή ως τελευταία γραμμή άμυνας των ΜΑΤ στις πολιορκίες διαδηλωτών.

Από τον εξώστη, πάνω από τη δυτική κιονοστοιχία, στις 17 Οκτωβρίου 1863 ο Γεώργιος Α΄ χαιρετούσε τους Αθηναίους που τον επευφημούσαν.

Όταν το βασιλικό ζεύγος Όθωνας και Αμαλία εγκαταστάθηκαν, το καλοκαίρι του 1843, στο ανάκτορο που είχε οικοδομήσει ο Γκέρτνερ, οι χώροι του έγιναν το επίκεντρο της κοινωνικής ζωής της πόλης: χοροεσπερίδες, διπλωματικά γεύματα, θεατρικές παραστάσεις, μουσικές βραδιές.

Έκτοτε, μετά τις καταστροφικές πυρκαγιές του 1884 και του 1909, η περιπετειώδης ιστορία του κτιρίου αποτυπώνεται σε φωτογραφικά στιγμιότυπα: Ορφανά κορίτσια της Μ. Ασίας, από τα εργαστήρια χειροτεχνίας και ραπτικής που φιλοξενούνταν στον 2ο όροφο του Ανακτόρου, παίζουν βόλεϊ στο προαύλιο, το 1925 ή 26.

Ή από την τελετή εγκατάστασης της Βουλής στο κτίριο, τον Ιούλιο του 1935, όπου τα αυτοκίνητα των επισήμων καταφτάνουν στην είσοδο, ανάμεσα σε δύο σειρές ευζώνων που παρουσιάζουν τιμητικά τα όπλα τους.

Ο κήπος του παλατιού

Περπατούμε στο πλακόστρωτο της Αμαλίας, έξω από τον Εθνικό Κήπο. Μπροστά μας οι πανύψηλες ουασιγκτόνιες της βασίλισσας Αμαλίας. Η φύτευση του Βασιλικού Κήπου, πλάι στα ανάκτορα, ξεκίνησε με την προσωπική της φροντίδα το 1839.

Της άρεσε να ιππεύει το άλογό της και να κρύβεται από τις συντροφιές της μέσα στις πυκνοφυτεμένες δεντροστοιχίες του Κήπου και τα μονοπάτια που εκτείνονται σε μήκος 7,5 χιλιομέτρων.

Από το κομψό κτίριο του Βοτανικού Μουσείου, που υπήρξε γραφείο-αναπαυτήριο του Γεωργίου Α΄ φτάνουμε στο ψηφιδωτό δάπεδο της ρωμαϊκής έπαυλης. Στο «σαλόνι του κήπου», όπως το αποκαλούσε η Αμαλία, το βασιλικό ζεύγος δεξιωνόταν τους προσκεκλημένους του.

Ένα χαλί με ξερά, καφετιά φύλλα τρίζει κάτω από τα πόδια μας και τα νερά μιας λίμνης με καλοταϊσμένα χρωματιστά ψάρια δημιουργεί ανταύγειες στις πρασινάδες των δέντρων.

Στη ΒΑ γωνία του Κήπου, από το 1868, τα κτίρια της Προεδρικής Φρουράς με τους τσολιάδες. Από τον επιμήκη διάδρομο με τις καρέκλες του καφενείου βγαίνουμε στην Ηρώδου Αττικού και κατευθυνόμαστε προς το Μέγαρο Μαξίμου, έδρα και γραφείο των πρωθυπουργών της Ελλάδας.

Ακολουθεί το Προεδρικό Μέγαρο, που, αρχικά, είχε οικοδομηθεί και χρησιμοποιηθεί ως βασιλικό ανάκτορο (1897).

Τις Κυριακές το Ζάππειο παραμένει το πιο γιορτινό σημείο της πόλης. Αντί για μελαγχολικούς συνταξιούχους στα παγκάκια στήνονται υπαίθριοι πάγκοι με βιβλία, ασημικά, λουκουμάδες και καραμελωμένους ξηρούς καρπούς.

Ο Ευαγγέλης Ζάππας (1800-1865), ανδριάντας πλέον αριστερά από την είσοδο του μεγάρου, ονειρευόταν τη διοργάνωση Ολυμπιακών αγώνων στην Αθήνα και πεθαίνοντας άφησε την αμύθητη περιουσία του στην «Επιτροπή των Ολυμπίων».

Ο ίδιος πρόλαβε να ζήσει την πρώτη «Ζάππεια Ολυμπιάδα» του 1859 και ο εξάδελφός του Κωνσταντίνος Ζάππας (1814-1892), στη δεξιά πλευρά της εισόδου αυτός, ως επικαρπωτής της διαθήκης του θα εγκαινιάσει το Ζάππειο Μέγαρο στις 20 Οκτωβρίου 1888.

Το καινούριο παλιό στάδιο

Κάτω από τα μάρμαρα του δαπέδου του Παναθηναϊκού Σταδίου διάτρητες πλάκες σε σχήμα μαργαρίτας αποχετεύουν τα νερά της βροχής σε έναν αγωγό που λειτουργεί συνεχώς για περίπου 1.800 χρόνια.

Ήταν η εποχή που ο Ηρώδης ο Αττικός, μέγας ευεργέτης της πόλης, έντυνε με πεντελικό μάρμαρο το Στάδιο που είχε κατασκευάσει ο Λυκούργος στα τέλη του 4ου π.Χ. αιώνα.

Στον πυρετό της αναβίωσης των σύγχρονων Ολυμπιακών αγώνων του 1896 ένας ακόμη ευεργέτης, ο Γ. Αβέρωφ, δεν δίστασε να αναλάβει την αναμαρμάρωση του Σταδίου, και πάλι με πεντελικό μάρμαρο, καθώς, έπειτα από περίοδο παρακμής που ξεκινά το 529, τα παλιά μάρμαρα είχαν γίνει σταδιακά τροφή για τα ασβεστοκάμινα της γύρω περιοχής.

Βορειοανατολικά από το ημικύκλιο της σφενδόνης, δίπλα στον αγωνιστικό χώρο, διασχίζουμε την υγρή υπόγεια δίοδο που οδηγεί κάτω από τις κερκίδες. Στην αρχαιότητα χρησίμευε στους αθλητές ή, ίσως, για να οδηγούνται τα ζώα στις ρωμαϊκές θηριομαχίες.

Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας οι ανύπανδρες Αθηναίες, μέσα στη «Σπηλιά των Μοιρών», όπως την ονόμαζαν, χόρευαν γυμνές γύρω από τη φωτιά και έκαναν τελετουργίες για να βρουν έναν καλό άνδρα.

Η πόλη του Ανδριανού

Από την Καλλιρρόης, το εκκλησάκι της Αγίας Φωτεινής μοιάζει βυθισμένο στην αποξηραμένη κοίτη του Ιλισού. Καθώς περπατάμε στο άνυδρο τοπίο ανάμεσα στα υπολείμματα από το Ρωμαϊκό Λουτρό, τη Βασιλική του Ολυμπιείου και τα ιερά του Ιλισού, σκέφτομαι τον Σωκράτη με τον Φαίδρο ένα καλοκαιριάτικο μεσημέρι, που κάθισαν στις όχθες του ποταμού, πλάι σε δροσερά νερά, πλατάνια, λυγαριές, τζιτζίκια, αγάλματα και κόρες.

Κάτω από την Πύλη του Αδριανού (132 μ.Χ.) ένα ζευγάρι μεσηλίκων έχει αποκοιμηθεί μειλίχια στο παγκάκι. Από πάνω τους η αψίδα χωρίζει την πόλη του Θησέα από εκείνη του ρωμαίου αυτοκράτορα.

Μια παρέα Γερμανών με ξεναγό κοιτάζει το Ολυμπιείο, που ξεκίνησε να φτιάχνεται από τον Πεισίστρατο τον Νεώτερο το 515 π.Χ., αλλά εγκαινιάστηκε από τον Αδριανό το 131/2 μ.Χ., στη διάρκεια της τελευταίας του επίσκεψης στην πόλη. Ανάμεσα στους όρθιους στύλους του ναού μια κολώνα πεσμένη καταγής με τους σπονδύλους της να μοιάζουν κομμένοι με μαχαίρι.