Η έννοια των αναγκών

Οι ανάγκες αποτελούν βασικό και σημαντικό τομέα της ψυχολογίας της προσωπικότητας, διότι συνδέονται άρρηκτα με την εξελιξή της. Η αίσθηση ύπαρξης κάποιας ανάγκης υποδηλώνει αντίληψη ανεπάρκειας, έλλειψης από κάτι, που προσπαθούμε να ικανοποιήσουμε και αυτό προϋποθέτει κάποια αφύπνιση, η οποία κατευθύνει τη συμπεριφορά στους ανθρώπους και τα ζώα.

Οι ανάγκες είναι ένας δυναμικός παράγοντας στη συμπεριφορά των ανθρώπων. Κατά τον Obuhovski (1972) τα εξωτερικά ερεθίσματα καθορίζουν τη συμπεριφορά μόνον, όταν ενεργούν στα πλαίσια αντίστοιχων αναγκών του ατόμου. Αφετηρία αυτής της άποψης για τις ανάγκες είναι η άμεση σχέση που έχουν με τον μηχανισμό της αυτορρύθμισης, για την ομοιόσταση (homeostasis).

Το κατά πόσο η φυσιολογική λειτουργία του οργανισμού προϋποθέτει την παρουσία συγκεκριμένων συνθηκών αποτελεί το ομοιοστατικό νόημα της ικανοποίησης των αναγκών. Εδώ ανακύπτει ο σκοπός του οργανισμού που υποδηλώνει ότι οι ανάγκες είναι ιδιότητες του οργανισμού. Η ακριβής ψυχολογική έννοια της ανάγκης περιγράφει ως εξής:

Το insurancemarket.gr είναι η μεγαλύτερη και πιο αποτελεσματική πλατφόρμα σύγκρισης ασφαλειών από την Νο1 εταιρεία online διαμεσολάβησης στην Ελλάδα

Η ανάγκη είναι ένα αντικείμενο Υ

Η ανάγκη είναι ένα αντικείμενο Υ, το οποίο μπορεί να προσδιοριστεί ως ιδιότητα του οργανισμού Χ και δημιουργείται από το γεγονός ότι ο οργανισμός Χ δεν μπορεί να λειτουργήσει φυσιολογικά χωρίς το αντικείμενο Υ, δηλαδή ο οργανισμός δεν έχει τη δυνατότητα να διατηρήσει μόνο του το αντικείμενο και να εγγυηθεί την εξέλιξή του.

Μερικοί ψυχολόγοι, ορίζοντας τις ανάγκες ως διαδικασία, χρησιμοποιούν την ευρύτερη έννοια «ένταση». Αντίθετα ο Obuhovski χωρίς να αγνοεί το περιεχόμενο της ανάγκης, βάζει με επιτυχία τα πράγματα στην σωστή τους θέση. Επισημαίνει το γεγονός ότι η ανάγκη είναι πάντοτε «ονομαστική». Δηλαδή η ανάγκη συνδέεται στην πράξη με τη δραστηριότητα κατηγοριών αντικειμένων ή με είδη δραστηριότητας που κατευθύνονται προς την ικανοποίησή της (πχ ανάγκη για τροφή, για γνώση). Οι καταστάσεις της έντασης (ανησυχίας) στον άνθρωπο είναι «ονομαστικές», αλλά δεν διαχειρίζονται, δεν αναφέρονται σε συγκεκριμένα αντικείμενα,  δεν κατευθύνουν τη συμπεριφορά και επομένως η ταύτισή τους με τις ανάγκες είναι εσφαλμένη.

Πχ ανησυχώ επειδή ο φίλος μου άργησε να έρθει από την Θεσσαλονίκη. Ξεκίνησε στις τρεις, τώρα η ώρα είναι έξι και ακόμη δεν φάνηκε. Η ανησυχία λοιπόν δεν είναι το ίδιο με την ανάγκη. Για να αποκλεισθεί κάθε παρερμηνεία, είναι απαραίτητο ο όρος «ανάγκη» να μην αναφέρεται ποσοτικά, αλλά να καθορίζει συγκεκριμένες ιδιότητες του ατόμου. Η ποσοτική ή ποσοστιαία χροιά δεν αποτελεί συνθετικό μέρος της διαδικασίας ικανοποίησης των αναγκών. Αυτή εμφανίζεται σε περιπτώσεις, κατά τις οποίες κάποια ανάγκη προξενεί δραστηριότητα, η οποία μπορεί να μας ικανοποιήσει.

Aυτή καθεαυτή η ικανοποίηση εξαρτάται από τη σημασία που έχει το αντικείμενο της ανάγκης: από την τυχαία σύμπτωση των περιστάσεων και από τη δυνατότητα απόκτησης του αντικειμένου της ανάγκης

Ταξινόμηση των αναγκών

Διακρίνουμε δύο μεγάλες κατηγορίες αναγκών, για τη διαμόρφωση των οποίων λαμβάνουμε υπόψη αυτές που είναι περισσότερο απαραίτητες κοινωνικά και αυτές που είναι οι γενικά επικρατέστερες.

Α) Φυσιολογικές ανάγκες ή ανάγκες αυτοσυντήρησης

Β) Ιδιάζουσες ανάγκες

Αντικείμενο των φυσιολογικών αναγκών είναι η δραστηριότητα του ατόμου έναντι εξωτερικών φαινομένων τα οποία επιδρούν στη ροή των φυσιολογικών διαδικασιών (πχ,  κίνηση, ύπνος, πέψη).

Πηγή: Παναγιώτης Σερδάρης – Η ψυχολογία της Προσωπικότητας.