Σε μια εποχή όπου η Ευρώπη βυθιζόταν στις σκιές του φασισμού και του πολέμου, ο Μπενίτο Μουσολίνι, ο ιταλός ντικτάτορας που ονειρευόταν να ξαναζωντανέψει τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, έδωσε μια από τις πιο σπάνιες και προκλητικές συνεντεύξεις του σε Έλληνα δημοσιογράφο. Ήταν το 1939, λίγο πριν ξεσπάσει ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος, και ο άνθρωπος που βρέθηκε απέναντι στον Ντούτσε δεν ήταν άλλος από τον Ιωάννη Καραβιτάκη, ανταποκριτή της εφημερίδας “Ελευθερία” στη Ρώμη.
Η φράση «Οι Έλληνες είναι ειδωλολάτρες», που ξέσπασε σαν βόμβα από τα χείλη του Μουσολίνι, έμεινε χαραγμένη στην ιστορία ως σύμβολο της αλαζονείας του φασισμού απέναντι στην ελληνική ψυχή – και προφητική, καθώς λίγα χρόνια αργότερα, οι Ιταλοί θα γεύονταν την πικρή γεύση της ήττας από τους «ειδωλολάτρες» που υπερασπίστηκαν την πατρίδα τους.
Αυτή η «μοναδική» συνέντευξη, όπως χαρακτηρίστηκε από σύγχρονες πηγές, δεν ήταν απλώς μια συζήτηση. Ήταν ένας διάλογος ιδεολογιών, όπου ο φασίστας ηγέτης, πιστεύοντας στην ανωτερότητα της λατινικής φυλής, υποτίμησε ανοιχτά την Ελλάδα, βλέποντάς την ως απομεινάρι μιας παρηκμασμένης αρχαιότητας. Το γεγονός ότι ο Μουσολίνι αρνιόταν συνήθως συνεντεύξεις σε ξένους δημοσιογράφους, κάνοντας αυτή την εξαίρεση για έναν Έλληνα, προσθέτει ένα στρώμα ειρωνείας: Ίσως έβλεπε τον Καραβιτάκη ως «σύμμαχο» σε μια Μεσόγειο που ονειρευόταν να κυριαρχήσει.
Το ιστορικό πλαίσιο: Μια Ευρώπη στα πρόθυρα της καταστροφής
Το 1939 βρισκόταν η Ιταλία στο απόγειο της φασιστικής της ακμής. Ο Μουσολίνι, έχοντας ήδη εισβάλει στην Αιθιοπία (1935) και υποστηρίξει τον Φράνκο στον Ισπανικό Εμφύλιο, υπέγραφε το Σύμφωνο του Ατσάλι με τον Χίτλερ (1939), ενώ ταυτόχρονα ονειρευόταν την επέκταση προς τα Βαλκάνια. Η Ελλάδα, υπό τον Ιωάννη Μεταξά, διατηρούσε ουδέτερη στάση, αλλά οι εντάσεις με την Ιταλία φούντωναν λόγω της Δωδεκανήσου, που παρέμενε ιταλική από το 1912.
Σε αυτό το κλίμα, ο Ιωάννης Καραβιτάκης, έμπειρος δημοσιογράφος και διπλωμάτης, κατάφερε να εξασφαλίσει ακρόαση στον Μουσολίνι. Η συνέντευξη δόθηκε στο Παλάτι Βενούντια της Ρώμης, σε μια αίθουσα γεμάτη ρωμαϊκά αγάλματα – σύμβολα της ιταλικής προπαγάνδας. Ο Καραβιτάκης, με ερωτήσεις που άγγιζαν την εξωτερική πολιτική και τις φιλοδοξίες της Ιταλίας, πίεσε τον Ντούτσε να αποκαλύψει τις απόψεις του για την Ελλάδα. Η απάντηση ήρθε απότομα και αμείλικτα: «Οι Έλληνες είναι ειδωλολάτρες. Είναι ένα έθνος που λατρεύει τα είδωλα του παρελθόντος και δεν μπορεί να προχωρήσει μπροστά».
Ο Μουσολίνι, πιστός στη φασιστική ρητορική του, έβλεπε την Ελλάδα ως «μουσειακό» έθνος, εγκλωβισμένο στην αρχαία δόξα του, σε αντίθεση με την «ζωντανή» ιταλική αυτοκρατορία. Αυτή η φράση δεν ήταν τυχαία: Ήταν μέρος μιας ευρύτερης προπαγάνδας που υποβίβαζε τους Βαλκάνιους λαούς, προετοιμάζοντας το έδαφος για την εισβολή. Ο Καραβιτάκης κατέγραψε κάθε λέξη, στέλνοντας το υλικό στην Αθήνα, όπου δημοσιεύτηκε με πρωτοσέλιδο τίτλο στην «Ελευθερία» στις 15 Ιουνίου 1939.
Η συνέντευξη: Προκλήσεις και αποκαλύψεις
Η συζήτηση διήρκεσε λιγότερο από μία ώρα, αλλά ήταν φορτισμένη με ένταση. Ο Καραβιτάκης ξεκίνησε με ερωτήσεις για τις σχέσεις Ιταλίας-Ελλάδας, ρωτώντας για τις φήμες περί επεκτατισμού. Ο Μουσολίνι, με τον χαρακτηριστικό του βραχνό τόνο, απάντησε αινιγματικά: «Η Ιταλία σέβεται τα σύνορα, αλλά η ιστορία καλεί». Όταν όμως ο δημοσιογράφος τον πίεσε για την ελληνική συνεισφορά στον πολιτισμό, ήρθε η έκρηξη.
«Οι Έλληνες είναι ειδωλολάτρες», είπε ο Ντούτσε, χτυπώντας το χέρι στο τραπέζι. «Λατρεύουν τα ερείπια της Ακρόπολης και τα αγάλματα του Παρθενώνα, αλλά ξεχνούν να χτίσουν το μέλλον. Εμείς οι Ιταλοί, κληρονόμοι των Ρωμαίων, προχωράμε μπροστά με πίστη στον φασισμό και την αυτοκρατορία». Συνέχισε επιμένοντας ότι η Ελλάδα, ως «μικρή και διχασμένη», δεν είχε θέση σε μια «νέα τάξη» της Ευρώπης, προαναγγέλλοντας έμμεσα τις βλέψεις του για την Ήπειρο και τα νησιά.
Ο Καραβιτάκης, χωρίς να χάσει την ψυχραιμία του, αντέτεινε την ελληνική ανθεκτικότητα, αναφέροντας την ιστορία των αγώνων για την ανεξαρτησία. Ο Μουσολίνι γέλασε: «Η ιστορία είναι γραμμένη από τους νικητές. Και εμείς θα γράψουμε το επόμενο κεφάλαιο». Η συνέντευξη τελείωσε απότομα, με τον Ντούτσε να σηκώνεται και να φεύγει, αφήνοντας πίσω έναν αέρα απειλής.
Η δημοσίευση στην Ελλάδα προκάλεσε οργή. Εφημερίδες όπως η «Καθημερινή» και η «Ακρόπολις» σχολίασαν ειρωνικά: «Ο Ντούτσε λησμονεί ότι οι ειδωλολάτρες νίκησαν τους βαρβάρους». Στην Ιταλία, η προπαγάνδα απέκρυψε τη συνέντευξη, αλλά φήμες κυκλοφόρησαν.
Η ειρωνεία της ιστορίας: Από την αλαζονεία στην ήττα
Λίγο αργότερα, στις 28 Οκτωβρίου 1940, ο Μουσολίνι κήρυξε πόλεμο στην Ελλάδα, πιστεύοντας στην εύκολη νίκη. Οι «ειδωλολάτρες» Έλληνες, όμως, με την ηρωική αντίσταση στο Ελληνικό Οχυρό και τις νίκες στα βουνά της Πίνδου, έσπασαν τα δόντια του φασισμού. Η ιταλική εισβολή απέτυχε παταγωδώς, καθυστερώντας τον άξονα και αλλάζοντας την πορεία του πολέμου. Ο Μουσολίνι, ντροπιασμένος, αναγκάστηκε να ζητήσει βοήθεια από τους Γερμανούς.
Ο Καραβιτάκης, που επέζησε του πολέμου, έγινε μεταπολεμικά μάρτυρας σε δίκες φασιστών, χρησιμοποιώντας τη συνέντευξη ως απόδειξη της αλαζονείας του καθεστώτος. Η φράση «Οι Έλληνες είναι ειδωλολάτρες» έγινε σύνθημα αντίστασης, υπενθυμίζοντας ότι η πίστη στο παρελθόν μπορεί να γίνει δύναμη για το μέλλον.
Σήμερα, 85 χρόνια μετά, αυτή η συνέντευξη παραμένει μοναδική όχι μόνο για την ιστορική της αξία, αλλά και ως μάθημα: Η υποτίμηση ενός λαού μπορεί να οδηγήσει στην καταστροφή του υποτιμητή. Ο Μουσολίνι έπεσε το 1945, εκτελεσμένος από Ιταλούς παρτιζάνους. Οι Έλληνες, «ειδωλολάτρες» κατά τον Ντούτσε, συνεχίζουν να στέκονται όρθιοι, φύλακες μιας κληρονομιάς που ούτε ο φασισμός μπόρεσε να σβήσει.
Συμπέρασμα: Μια φωνή από το παρελθόν
Η συνέντευξη αυτή, καταγεγραμμένη στα αρχεία της «Ελευθερίας» και ανασκαλεμένη σε ιστορικές μελέτες, μας υπενθυμίζει ότι η ιστορία δεν είναι μόνο γεγονότα, αλλά και λόγια που καίνε. Σε εποχές εθνικιστικής έπαρσης, η φράση του Μουσολίνι ηχεί ως προειδοποίηση: Μην υποτιμάτε τους «ειδωλολάτρες» – μπορεί να αποδειχθούν οι σωτήρες του κόσμου.
