Η ανεργία στο σπίτι μας

Οι άνδρες και οι γυναίκες δεν αντιδρούν με παρόμοιο τρόπο στην ανεργία. Το διαφορετικό φύλο συνεπάγεται διαφορετικούς κοινωνικούς ρόλους,  και έτσι διαφορετικές προσδοκίες από τον εαυτό μας. Με τον τρόπο αυτό δημιουργείται μια σημαντική διαφοροποίηση της ψυχολογικής αντίδρασης στην ανεργία. Ας δούμε τα ως τώρα επιστημονικά δεδομένα.

Άνδρες και ανεργία

Φαίνεται πως οι άντρες είναι πιο ευαίσθητοι στην ανεργία από τις γυναίκες. Νορβηγική μελέτη έδειξε ότι η σωματοποίηση ψυχολογικών συμπτωμάτων και το άγχος ήταν διπλάσια στους ανέργους απ’ ότι στους εργαζόμενους, ενώ η κατάθλιψη ήταν τριπλάσια. Οι άνεργοι άνδρες εμφάνιζαν συχνότερα κατάθλιψη απ’ ότι οι άνεργες γυναίκες, σε αντιστροφή του κανόνα που θέλει τις γυναίκες να κάνουν συχνότερα κατάθλιψη απ’ ότι οι άνδρες. Επίσης οι άνεργοι άντρες είχαν πολύ χειρότερη ποιότητα ζωής από τους εργαζόμενους άντρες. Και στις γυναίκες παρατηρήθηκε μια ανάλογη διαφορά, όμως η έκτασή της δεν ήταν τόσο εντυπωσιακή όσο στους άνδρες.(1)

Στο www.cosmoteinsurance.gr, οι πελάτες μπορούν να συγκρίνουν τιμές και καλύψεις μέσα από μεγάλο εύρος ασφαλιστικών εταιριών

Μια άλλη σπουδαία έρευνα που έγινε το 2001 στην Αμερική έδειξε ότι στους άνδρες είναι πιθανότερο να προκαλέσει κατάθλιψη ένας χωρισμός ή προβλήματα στη δουλειά όπως η απόλυση ή η χρεωκοπία, ενώ οι γυναίκες είναι πιο ευαίσθητες στην καταθλιπτογόνο δράση των κακών σχέσεων με τους κοντινούς τους ανθρώπους (2)

Γυναίκες και ανεργία

Οι γυναίκες, από την άλλη μεριά, είναι μια πληθυσμιακή ομάδα που έρχεται συχνά αντιμέτωπη με την ανεργία. Ακόμα και σε ευημερούσες χώρες όπου το να βρει κανείς δουλειά είναι σαφώς ευκολότερο απ’ ότι στην Ελλάδα της κρίσης, οι γυναίκες που υφίστανται απολύσεις συσσωρεύουν δυσφορία. Το ενδιαφέρον όμως, όπως έδειξε σχετική έρευνα από το Ισραήλ, είναι ότι το πρόβλημα δεν το δημιουργεί η καθαυτή ανεργία, αλλά το πως τοποθετείται η κάθε γυναίκα απέναντι σε αυτή: το πρόβλημα δημιουργείται από τις επιπτώσεις που έχει η ανεργία στην ζωή μας και την εικόνα για τον εαυτό μας. Όσο πιο απειλητική ένιωθαν την ανεργία τόσο επιβαρύνονταν ψυχολογικά. 

Έτσι, οι παντρεμένες γυναίκες, που κατά παράδοση στηρίζονται στο κοινό οικογενειακό εισόδημα, εμφανίζουν λιγότερα ψυχολογικά προβλήματα λόγω της ανεργίας από τις ανύπαντρες. Αντίστοιχα, γυναίκες που ήταν προσανατολισμένες στην καριέρα και βιώνουν την προσωπική τους αξία μέσα από τη δουλειά τους, εμφανίζουν περισσότερα ψυχολογικά προβλήματα αν χάσουν τη δουλειά τους.

Σε αντίστοιχη φιλοσοφία, μελέτη που έγινε στο Πίτσμπουργκ σε 141 εργάτριες, 73 από τις οποίες απολύθηκαν κατά το 12μηνο της μελέτης έδειξε ότι η απόλυση προκαλούσε κατάθλιψη, όχι όμως άγχος. Οι γυναίκες με περιορισμένη υποστήριξη από τον σύζυγο ή τον σύντροφό τους στην φάση της απόλυσης, όπως και εκείνες που αντιμετώπιζαν ήδη οικονομικά προβλήματα, εμφάνιζαν κατάθλιψη συχνότερα.

Διαβλέπετε, ίσως, ένα πολύ ενδιαφέρον στοιχείο. 

Μοιάζει σαν οι επιπτώσεις της ανεργίας στον ψυχισμό μας να διαφοροποιούνται όχι με βάση το βιολογικό φύλο του απολυμένου per se, αλλά με βάση τον κοινωνικό ρόλο που έχει ο καθένας. Ο άντρας – κουβαλητής βιώνει μια πολύ έντονη ματαίωση: δεν είναι άξιος να φέρει το ψωμί των παιδιών του. Αντίθετα, οι γυναίκες, δεδομένου ότι παραδοσιακά μπορούν να νιώσουν την αξία τους στην οικογένεια ακόμα και όταν δεν εργάζονται, διακινδυνεύουν μικρότερο μέρος της προσωπικής τους αυτοεκτίμησης αν απολυθούν. Στην χειρότερη, θα μείνουν στο σπίτι και θα προσφέρουν ότι προσέφεραν οι δικές τους μητέρες στις ίδιες.

Aegean Airlines – Ο μεγαλύτερος ελληνικός αερομεταφορέας σας ταξιδεύει σε όλο τον κόσμο με μοναδικές προσφορές!

Τι γίνεται όμως όταν μια γυναίκα είναι ο μόνος ή ο κύριος οικονομικά υπεύθυνος για ένα σπίτι;

Τι γίνεται με τις διαζευγμένες γυναίκες, με τις μονογονεϊκές οικογένειες; Δεν υπάρχουν δυστυχώς προς το παρόν περισσότερες μελέτες που να έχουν δημοσιευθεί σε ιατρικά περιοδικά γύρω από αυτό το ενδιαφέρον θέμα, φαίνεται όμως πως στην εποχή μας, που ο κοινωνικός ρόλος έχει αρχίσει να ξεφεύγει από τα στεγανά των δύο φύλων, θα δούμε την κατάρρευση του δόγματος «οι άντρες είναι πιο ευαίσθητοι στην ανεργία» και αυτό μάλλον θα μετασχηματιστεί σε «όποιος έχει την ευθύνη για το ψωμί της οικογένειας είναι πιο ευαίσθητος στην ανεργία»- οψόμεθα!

Πως η ανεργία επηρεάζει τις οικογενειακές σχέσεις;

Η ανεργία είναι πάντα ένα οικογενειακό και όχι ατομικό δράμα. Και αυτό δεν έχει να κάνει μόνο με την μείωση του οικονομικού εισοδήματος, αλλά με το συνολικό στρες, οικονομικό και ψυχολογικό, που προκαλεί η ανεργία. Όταν ο ένας από τους δύο συντρόφους χάνει τη δουλειά του και μελαγχολεί, παρατηρούμε συχνά ότι και ο/η σύντροφός του πέφτει επίσης σε κατάθλιψη.  Σε μια ιδιαίτερα ευφυή έρευνα, επιστήμονες από την Ουάσινγκτον μελέτησαν 252 ζευγάρια μετά την απόλυση. Σκοπός τους ήταν να εξετάσουν κατά πόσο η μελαγχολία που παρατήρησαν και στα δύο μέρη του ζευγαριού οφείλονταν σε παρόμοια αντίδραση στο κοινό στρες της απόλυσης, σε μετάδοση του στρες από το ένα άτομο στο άλλο ή σε αλλαγή της ποιότητας της σχέσης.

Η απάντηση είναι πολύ… εφηβική: τα πάντα όλα! Και οι τρεις προαναφερθέντες μηχανισμοί ενέχονται σε άλλοτε άλλο βαθμό στην εκάστοτε σχέση.(5) Έτσι, όταν ο/η σύντροφός μας χάνει τη δουλειά του, είτε υπό το βάρος των κοινών προβλημάτων, είτε επειδή συμπάσχουμε με τον σύντροφό μας, είτε επειδή η λύπη αλλάζει τον τρόπο με τον οποίο σχετίζεται μαζί μας, είναι αρκετά πιθανό να πάθουμε κι εμείς κατάθλιψη.

Υπάρχουν όμως ενδείξεις πως κάποιες γυναίκες, και συγκεκριμένα οι μεγαλύτερης ηλικίας γυναίκες, βγαίνουν σχετικά γρήγορα από αυτή τη θλίψη. 

Σε μια άλλη πολιτεία της Αμερικής, στο Κονέκτικατ, Ερευνητές από το Πανεπιστήμιο του Γέηλ, εξέτασαν γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας, οι σύζυγοι των οποίων έχασαν τη δουλειά τους, με σκοπό να εξετάσουν κατά πόσο η απόλυση του συζύγου μπορεί να προκαλέσει κατάθλιψη στην σύζυγο. Τα αποτελέσματα έδειξαν πως η ψυχολογική κατάσταση των γυναικών επηρεάζονταν μόνο τον πρώτο καιρό μετά την απόλυση και το φαινόμενο αυτό ήταν εντονότερο στις γυναίκες που πριν την απόλυση ήταν ικανοποιημένες με την οικονομική τους κατάσταση. Φαίνεται πως η αντίδραση αυτή έχει να κάνει με μια διαδικασία «πτώσης», απώλειας προνομοίων, στην οποία όμως οι γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας γενικά καταφέρνουν να προσαρμοστούν γρήγορα. (6)

Όμως, η διαχείριση του στρες της ανεργίας δεν είναι πάντα μια εύκολη υπόθεση. Σε κάποια ζευγάρια το στρες της ανεργίας θα πυροδοτήσει άσχημες καταστάσεις. Φαίνεται πως το στρες της ανεργίας αυξάνει και την βία ανάμεσα στα ζευγάρια. Έρευνα από επιστήμονες στο Ντιτρόιτ του Μίτσιγκαν υποστηρίζει ότι εργασιακά προβλήματα και η απόλυση οδηγούν τους άντρες στη βια έναντι της συζύγου τους, ενώ η βια από πλευράς γυναικών προς τους συντρόφους τους οφείλεται σε ένα ευρύ φάσμα στρεσογόνων παραγόντων.

Ένα άλλο άξιο παρατήρησης εύρημα αυτής της μελέτης είναι ότι η παρουσία στρεσογόνων παραγόντων μπορεί να κάνει έναν μη βίαιο ως τότε άντρα να ασκήσει βία, ενώ δεν συμβαίνει κάτι τέτοιο σε γυναίκες που δεν έχουν ασκήσει πότε ως τότε βία στον σύντροφό τους. Το έντονο στρες έχει επίδραση μόνο στις ήδη βίαιες γυναίκες, τις οποίες ωθεί σε ακραία βία.  Επιπλέον, η βία από πλευράς των γυναικών μεσολαβείται συχνά από καταθλιπτικά συμπτώματα, με απλά λόγια το στρες προκαλεί κατάθλιψη και η κατάθλιψη εξωθεί τις γυναίκες αυτές στη βία.(7)

Εν κατακλείδι

Η ανεργία είναι μια υποκειμενική εμπειρία, στην οποία οι άνθρωποι αντιδρούν με διαφορετικό τρόπο, με βάση τις δεξιότητες, την προσωπικότητα και τις εμπειρίες τους. Η παρατεινόμενη ανεργία, η μεγαλύτερη ηλικία, η χαμηλή αυτοεκτίμηση, και εύλογα, η μαζική ανεργία της Ελλάδας του 2012, όλες δηλαδή οι συνθήκες που, αντικειμενικά ή υποκειμενικά, περιορίζουν τις προοπτικές μας για έξοδο από αυτή την κρίση, περιορίζουν την ελπίδα, και έτσι οδηγούν πολύ συχνά σε κατάθλιψη. Η κατάθλιψη, με τη σειρά της, περιορίζει ακόμα περισσότερο τις πιθανότητες ανεύρεσης εργασίας και διαταράσει σε σημαντικό βαθμό τις διαπροσωπικές και οικογενειακές σχέσεις των ανέργων.

Με όλα τα παραπάνω δεδομένα διαφαίνεται ένα προφίλ ανθρώπων που διατρέχουν ιδιαίτερα αυξημένο κίνδυνο κατάθλιψης αν μείνουν άνεργοι. Αυτό μας δίνει πρακτικά έναν πληθυσμό στον οποίο θα πρέπει να εστιάσουν οι προσπάθειες της οργανωμένης πολιτείας και των εθελοντικών οργανώσεων. Η ανεργία αποτελεί ίσως το χαρακτηριστικότερο παράδειγμα που πως το πολιτικό γίνεται ψυχολογικό. Σε ένα πολιτικό πρόβλημα, η λύση είναι και θα είναι πάντα πολιτική. Η ψυχιατρική απλά βοηθά στην αντιμετώπιση της προσωπικής δυστυχίας που ενίοτε προκαλεί η πολιτική.

Βιβλιογραφία

(1) Ytterdahl T, Fugelli P.[Health and quality of life among long-term unemployed].Tidsskr Nor Laegeforen. 2000 Apr 30;120(11):1308-11.
(2) Kendler KS, Thornton LM, Prescott CA. Gender differences in the rates of exposure to stressful life events and sensitivity to their depressogenic effects.Αm J Psychiatry. 2001 Apr;158(4):587-93.
(3) Nuttman-Shwartz O, Gadot L, Kacen L. Recurrent job loss and mental health among women. Women Health. 2009 Jun;49(4):294-309.
(4) Dew MA, Bromet EJ, Penkower L. Mental health effects of job loss in women.Psychol Med. 1992 Aug;22(3):751-64.
(5) Howe GW, Levy ML, Caplan RD. Job loss and depressive symptoms in couples: common stressors, stress transmission, or relationship disruption? J Fam Psychol. 2004 Dec;18(4):639-50.
(6) Siegel M, Bradley EH, Gallo WT, Kasl SV. Impact of husbands’ involuntary job loss on wives’ mental health, among older adults.J Gerontol B Psychol Sci Soc Sci. 2003 Jan;58(1):S30-7.
(7) Cano A, Vivian D. Are life stressors associated with marital violence? J Fam Psychol. 2003 Sep;17(3):302-14..