Η διαχείριση απορριμμάτων και η ανακύκλωση αποτελούν κρίσιμα ζητήματα για την Ελλάδα το 2025, καθώς η χώρα εξακολουθεί να υστερεί σημαντικά σε σχέση με άλλα ευρωπαϊκά κράτη. Παρά τις προσπάθειες των τελευταίων ετών για την ευθυγράμμιση με τις ευρωπαϊκές οδηγίες, η ανακύκλωση παραμένει σε χαμηλά επίπεδα, οι χωματερές συνεχίζουν να κυριαρχούν και η περιβαλλοντική συνείδηση των πολιτών δεν έχει ακόμα φτάσει στο επιθυμητό επίπεδο.
Πώς συγκρίνεται η Ελλάδα με τις υπόλοιπες χώρες της Ευρώπης και τι μπορεί να γίνει για να βελτιωθεί η κατάσταση;
Η Κατάσταση στην Ελλάδα
Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία, το ποσοστό ανακύκλωσης στην Ελλάδα κινείται γύρω στο 20-25%, πολύ χαμηλότερα από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο που ξεπερνά το 45%. Η πλειονότητα των απορριμμάτων –περίπου 70%– καταλήγει ακόμα σε χώρους υγειονομικής ταφής (ΧΥΤΑ), ενώ η παράνομη απόρριψη παραμένει πρόβλημα, ιδιαίτερα σε απομακρυσμένες περιοχές. Οι μπλε κάδοι για ανακύκλωση έχουν επεκταθεί, αλλά η σύγχυση γύρω από τη διαλογή στην πηγή και η έλλειψη ενημέρωσης οδηγούν σε χαμηλή ποιότητα ανακυκλώσιμων υλικών.
Η παραγωγή απορριμμάτων ανά κάτοικο στην Ελλάδα φτάνει τα 500 κιλά ετησίως, κοντά στον ευρωπαϊκό μέσο όρο, αλλά η διαχείρισή τους υστερεί. Οι μονάδες επεξεργασίας απορριμμάτων είναι περιορισμένες, ενώ η καύση απορριμμάτων για παραγωγή ενέργειας παραμένει σε εμβρυακό στάδιο. Παράλληλα, η κομποστοποίηση, που θα μπορούσε να μειώσει σημαντικά τα οργανικά απόβλητα, εφαρμόζεται ελάχιστα, με αποτέλεσμα να χάνεται μια σημαντική ευκαιρία για βιώσιμη διαχείριση.
Συγκριτική Ανάλυση με την Ευρώπη
Αν συγκρίνουμε την Ελλάδα με χώρες όπως η Γερμανία, η Σουηδία ή η Ολλανδία, η απόσταση είναι εντυπωσιακή. Η Γερμανία, για παράδειγμα, ανακυκλώνει σχεδόν το 70% των απορριμμάτων της, χάρη σε ένα καλά οργανωμένο σύστημα διαλογής στην πηγή, αυστηρούς κανονισμούς και υψηλή περιβαλλοντική συνείδηση. Οι πολίτες χωρίζουν τα απορρίμματα σε πολλαπλές κατηγορίες (χαρτί, πλαστικό, γυαλί, οργανικά), ενώ η υποδομή για επεξεργασία και επαναχρησιμοποίηση είναι προηγμένη. Στη Σουηδία, λιγότερο από 1% των απορριμμάτων καταλήγει σε χωματερές, με την καύση να παράγει ενέργεια για χιλιάδες νοικοκυριά.
Ακόμα και χώρες με μικρότερη οικονομική ισχύ, όπως η Σλοβενία, ξεπερνούν την Ελλάδα, με ποσοστά ανακύκλωσης κοντά στο 60%. Η Σλοβενία έχει επενδύσει σε τοπικά προγράμματα διαχείρισης, εκπαίδευση πολιτών και κίνητρα για επιχειρήσεις που προωθούν την κυκλική οικονομία. Αντίθετα, η Ελλάδα αντιμετωπίζει καθυστερήσεις στην εφαρμογή των ευρωπαϊκών στόχων, με αποτέλεσμα να δέχεται πιέσεις και πρόστιμα από την ΕΕ για τη μη συμμόρφωσή της με την οδηγία για μείωση της ταφής απορριμμάτων στο 10% έως το 2030.
Αίτια της Υστέρησης
Οι λόγοι που η Ελλάδα βρίσκεται πίσω είναι πολλοί και σύνθετοι. Πρώτον, η έλλειψη υποδομών αποτελεί βασικό εμπόδιο. Πολλές περιοχές, ιδιαίτερα νησιά και ορεινές ζώνες, δεν διαθέτουν επαρκείς εγκαταστάσεις επεξεργασίας, ενώ η μεταφορά απορριμμάτων αυξάνει το κόστος. Δεύτερον, η ενημέρωση και η ευαισθητοποίηση των πολιτών παραμένουν ανεπαρκείς. Πολλοί δεν γνωρίζουν πώς να χρησιμοποιούν σωστά τους κάδους ή δεν εμπιστεύονται το σύστημα, θεωρώντας ότι τα ανακυκλώσιμα καταλήγουν τελικά σε χωματερές.
Η γραφειοκρατία και η κακή συνεργασία μεταξύ κεντρικής κυβέρνησης και τοπικής αυτοδιοίκησης επιδεινώνουν την κατάσταση. Συχνά, τα σχέδια για νέες μονάδες επεξεργασίας καθυστερούν λόγω αντιδράσεων κατοίκων (NIMBY syndrome) ή έλλειψης χρηματοδότησης. Τέλος, η απουσία ισχυρών κινήτρων για επιχειρήσεις και νοικοκυριά να συμμετέχουν ενεργά στην ανακύκλωση περιορίζει την πρόοδο.
Προτάσεις για Βελτίωση
Για να καλύψει το χαμένο έδαφος, η Ελλάδα χρειάζεται μια ολοκληρωμένη στρατηγική. Πρώτα απ’ όλα, η επένδυση σε υποδομές είναι απαραίτητη. Η δημιουργία περισσότερων μονάδων ανακύκλωσης και κομποστοποίησης, ιδιαίτερα σε απομακρυσμένες περιοχές, θα μειώσει την εξάρτηση από τις χωματερές. Παράλληλα, η προώθηση της καύσης απορριμμάτων για παραγωγή ενέργειας, με αυστηρούς περιβαλλοντικούς ελέγχους, μπορεί να αποτελέσει λύση για τα μη ανακυκλώσιμα υλικά.
Η εκπαίδευση των πολιτών είναι εξίσου κρίσιμη. Καμπάνιες ενημέρωσης, μαθήματα στα σχολεία και τοπικές πρωτοβουλίες μπορούν να ενισχύσουν την περιβαλλοντική συνείδηση. Η εισαγωγή ενός συστήματος «πληρώνω όσο πετάω», όπου οι πολίτες χρεώνονται ανάλογα με την ποσότητα απορριμμάτων που παράγουν, θα μπορούσε να δώσει κίνητρο για μείωση και διαλογή. Επιπλέον, η κυβέρνηση μπορεί να προσφέρει φορολογικές ελαφρύνσεις σε επιχειρήσεις που υιοθετούν πρακτικές κυκλικής οικονομίας ή παράγουν λιγότερα απόβλητα.
Η συνεργασία με τον ιδιωτικό τομέα είναι επίσης σημαντική. Εταιρείες μπορούν να αναλάβουν τη διαχείριση απορριμμάτων μέσω συμπράξεων, φέρνοντας τεχνογνωσία και κεφάλαια. Τέλος, η αυστηρότερη επιβολή κυρώσεων για παράνομη απόρριψη και η επιτάχυνση των διαδικασιών για νέα έργα θα βοηθήσουν στην ταχύτερη πρόοδο.
Συμπεράσματα
Η Ελλάδα όντως βρίσκεται πίσω στη διαχείριση απορριμμάτων και την ανακύκλωση σε σύγκριση με την υπόλοιπη Ευρώπη, αλλά η κατάσταση δεν είναι μη αναστρέψιμη. Με στοχευμένες επενδύσεις, καλύτερη οργάνωση και ενεργή συμμετοχή πολιτών και επιχειρήσεων, η χώρα μπορεί να πλησιάσει τους ευρωπαϊκούς στόχους. Η μετάβαση σε μια πιο βιώσιμη διαχείριση απορριμμάτων δεν είναι μόνο υποχρέωση απέναντι στην ΕΕ, αλλά και ευκαιρία για ένα καθαρότερο και υγιέστερο μέλλον. Το ερώτημα είναι αν θα υπάρξει η πολιτική βούληση και η κοινωνική κινητοποίηση για να γίνει αυτό πραγματικότητα.
